SAĞLIKLI VE SAĞLIKSIZ AİLELER

    Aile sürekli bir değişim içindedir, bir zamanlar işlevsel ve sağlıklı olarak nitelendirilen özellikler başka bir dönemde sağlıklı görülmeyebilir. 1980’lerde orta-sınıf şehir merkezlerinde yaşayan Avrupa Asıllı-Beyaz Amerikalılar, yaygın bir şekilde, ataerkil aileyi sağlıklı ve işlevsel aile olarak görmekteydi.

Eskiden geleneksel olmayan aile formları olarak bilinen (ör, tek-ebeveynli, çifte kariyerli, eşitlikçi ve geniş) beraberlikler şimdi çekirdek aile sayısını geçmiş durumdalar. Aile çeşidi ne olursa olsun, ailelerin sağlıklılıkları ömürlerinin farklı zamanlarında farklılık göstere bilmektedir. Sağlıklı olmak ve sağlıklı oluşu korumak için aileyi oluşturan bireylerin ve ailenin bir bütün olarak sürekli çabasını gerektirir.

Birçok olay aileyi beklenmedik işleyiş şekillerine sevk edebilir. Bu olaylar meydana geldiğinde aile ilişkileri değişir ve bir bütün olarak aile sallantı geçirir. Bu olaylar aile sisteminde strese yol açar ve aileler bu strese farklı şekilde tepki gösterir. Bazı aileler bu durumlar karşısında işleyişlerini yönlendiren kuralları değiştirirler ve bununla da yeni ve işlevsel davranışlara olanak sağlamış olurlar. Sağlıksız ailede ise değişmek yerine tıbbi veya psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkarırlar.

Aile üyeleri sürekli bir etkileşim içindedir ve karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Üyelerde veya aileyi meydana getiren koşullarda bir değişim veya hareketlilik olduğunda ailenin diğer üyeleri bundan etkilenecektir. Dolayısıyla, ailenin iyi oluşu ve işlevselliği bütün üyelerinden etkilenir.

SAĞLIKLI AİLENİN ÖZELLİKLERİ

Değişime uyum sağlama, uygun sınırlar koyma, ilişkileri açık iletişim üzerine kurma, sorumluluk almayı destekleme, kendilerine ve çocuklarına ilişkin güven ifade etme ve gelecekleri hakkında iyimser olma.

Sağlıklı çiftleri sağlıksız olanlardan ayıran şeyler aynı zamanda sağlıklı ve sağlıksız aileler içinde söylenebilir. Araştırmalara göre (Krysan, Moore ve Zill, 1990; Stinnett ve DeFrain. 1995), sağlıklı aileler şu özellikleri gösterir:

    Aile bireylerine ve aileye bağlılık

    Karşılıklı kıymet bilme, yakınlık

    Birlikte zaman geçirmeye istekli olma

    Etkili iletişim örüntüleri

    Yüksek düzeyde dini/tinsel oryantasyon

    Kriz durumlarıyla olumlu bir şekilde baş edebilme yetisi (ör uyum sağlayabilirlik )

    Aile bireylerini destekleme/cesaretlendirme

    Açık seçik roller

Bağlılık (Commitment)

Sağlıklı aile işleyişinin en temelinde yer alan bir özelliktir bağlılık. Güçlü ailelerde bireyler sadece ailenin refahı ve selametine değil, aile üyelerinin gelişimine de bir adanmışlık gösterirler.

Yine, bağlılık aile ve aile üyelerinin yaşamının iyi zamanlarında ve kötü zamanlarında duyulan sadakati ifade eder.

Kıymet Bilme (Appreciation )

Aile üyelerinin birbirlerine olan bağlılıkları birbirlerinin kıymetini davranış ve sözleriyle bildiklerini göstermeleriyle daha da güçlenir. Sağlıklı aileler, gösterdikleri sevgi, saygı ve övgülerle birbirlerinin benlik saygısını yükseltirler.

Birlikte Zaman Geçirmeye İsteklilik

Sağlıklı aileler birbirleriyle hem daha nitelikli hem de daha uzun süreler zaman geçirirler. Birlikte geçirilen zaman hoş olmalıdır yoksa kimse şikayetler, tartışmalar, zorbalık veya somurtma ile geçirilen zamandan zevk almayacaktır.

Etkili İletişim Örüntüleri

İletişim aile üyeleri arasında sözel ve sözel olmayan mesaj alma ve vermeyle ilgilidir.

Aile sistemi içerisinde bilgi alışverişini sağlar. Sağlıklı ailelerde üyeler birbirlerinin mesajlarını can kulağıyla dinler ve sadece açık seçik olan mesajları değil daha gizli mesajları da okuyabilir.

Dindarlık/Tinsel Oryantasyon

Yaşama yönelik dindarlık veya tinsellik arz eden bir oryantasyon dünyadaki ailelerin çoğunluğunda mevcuttur. Yaşamın dini ve spiritüel boyutlarına katılım, evlilik ve ailenin iyi oluşuna ve sağlığına ilişkin hisse katkıda bulunan bir etmendir. Tinsel inanışlar ailelerin sorunlarla baş etmelerinde, dirençlilik- sağlamlık göstermelerinde ve de kendilerine yaşamda rehberlik eden prensipler sunmasından ötürü anlam bulmalarına yardım eder.

Kriz Durumlarında Pozitif Bir Şekilde Ele Alma Yetisi

Ailelerin yaşam döngüleri içerisinde karşılaşabilecekleri kriz durumları vardır. Bunlar;

Beklendik Olaylar: Tahmin edilebilir olan ve olması muhtemel olan olaylar demektir. (ör kendi yaşamını kurmak iş bulmak, ya da evlenmek üzere evden ayrılmak) gibi

Tahmin edilmesi güç olaylar: (ör çocuk istemelerine rağmen olmayan bir çift veya arzu ettiği ekonomik özgürlüğe ulaşamayan)

Son olarak elle tutulur olmayan kayıplar; Betz ve Thorngren (2006) bu kayıplar iki grupta ele alınmıştır. (1) evlatlık verilen çocuk, boşanma neticesinde çocuklarıyla görüşemeyen baba, askeri görevi için uzaklarda olan kişi (2) Alzheimer hastalığından ötürü yavaş yavaş bitip giden anne, alkolik ağabey ya da işinden dolayı pek ailesiyle ilgisi olmayan baba.

Destekleme/cesaretlendirme

Birer sistem olduklarından, ailelerin ne derce güçlü olduklarının ölçüsü en zayıf üyeleridir. Bu zayıf üyeye yönelik aileler seferber olup yeteneklerini ve potansiyellerini geliştirmeleri yönünde zayıf üyeyi desteklerler.

Açık Roller

Sağlıklı ailelerde roller açık -seçiktir, uygundurlar, karşılıklı üzerinde anlaşma sağlanmıştır. Bireylerin her birinin koşullarına uygundur ve uygulanabilir.

Gelişimi Destekleyen Yapılar ve Gelişim Örüntüleri

Yapısı ve sınırları (bireylerin ilişkilerini sınırlarını çizen fiziksel ve psikolojik çizgiler)açık bir şekilde tanımlanmış olan bu ailelerde bireysel gelişime olanak sağlanmış olur.